Enquêtes ontwerpen

Bij enquêtes ontwerpen zijn een aantal zaken van belang. Te denken valt aan het schrijven van een inleiding voor de vragenlijst, het verzamelen van algemene gegevens, het bedenken van verschillende dimensies, de hoeveelheid vragen die nodig zijn per dimensie en op welke wijze de vragen gesteld dienen te worden.

Enquêtes ontwerpen

Bovenstaande tekst beschrijft een aantal onderwerpen die van belang zijn bij enquêtes ontwerpen. Deze onderwerpen worden in onderstaande subparagrafen beschreven.

Het schrijven van een inleiding

Enquêtes ontwerpen begint altijd met een inleiding. De respondenten moeten voorbereid worden en instructies krijgen op wat komen gaat. Verder is het van belang om de medewerkers aan te moedigen de vragenlijst zo eerlijk mogelijk in te vullen. De volgende punten moeten in ieder geval verwerkt worden in de inleiding:

• Probeer eerlijk te zijn bij het beantwoorden van de vragen. De gegevens zullen vertrouwelijk worden behandeld en komen alleen in handen van de onderzoeker.
• Er bestaan geen goede of foute antwoorden. In dit onderzoek gaat het om uw mening.
• U hoeft uw naam niet op de vragenlijst te zetten. Het is niet van belang te weten wie u bent.
• Probeer altijd een antwoord in te vullen, ook als u twijfelt.
• Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer 10 minuten.
• Voor verdere vragen kunt u terecht bij…..

Bij enquêtes ontwerpen is het noemen van de bovenstaande punten van belang om de respondenten op hun gemak te stellen. Verder zullen de respondenten hierdoor sneller geneigd zijn om een eerlijk antwoord te geven op de vragen. Vooral als zij weten dat hun werkgever de individuele antwoorden niet onder ogen krijgt.

Het belang van het verzamelen van algemene gegevens

Voordat er allerlei vragen gesteld gaan worden over de tevredenheid van de medewerkers is het ook verstandig om een aantal algemene gegevens van de respondenten te verzamelen. Te denken valt aan het geslacht, de leeftijd, functie of afdeling. Deze gegevens zijn van belang om eventuele significante verschillen tussen bepaalde groepen te kunnen berekenen. Probeer bij enquêtes ontwerpen altijd te bedenken welke interessante verschillen tussen bepaalde groepen berekend kunnen worden en vooral ook wat deze verschillen kunnen bijdragen aan het verbeteren van bijvoorbeeld de tevredenheid van de medewerkers.

Dimensies van een vragenlijst

Bij het beantwoorden van de hoofdvraag voor een onderzoek, is het belangrijk om te beseffen dat een dergelijke hoofdvraag niet te beantwoorden is door het stellen van enkele vragen. Zo heeft tevredenheid te maken met veel verschillende factoren, zoals arbeidsvoorwaarden, beoordeling, onderlinge relaties en communicatiecultuur. Deze factoren noemen we ook wel dimensies. De dimensies kunnen op hun beurt ook niet gemeten worden met één enkele vraag. De attitude van een medewerker t.o.v. de arbeidsvoorwaarden is erg breed en niet uit te vinden met het stellen van één enkele vraag. De attitude ‘arbeidsvoorwaarden’ heeft bijvoorbeeld te maken met salaris, secundaire voorzieningen, werktijden en vakantiedagen. Om de attitude van een werknemer te meten t.o.v. arbeidsvoorwaarden zullen daarom meerdere vragen gesteld moeten worden.

In veel gevallen is het belangrijk om voor het management een andere vragenlijst te maken dan voor de medewerkers. Vragen over de relaties tussen beide partijen kunnen dan specifieker worden gesteld in de vragenlijst.

De hoeveelheid antwoordmogelijkheden

Bij enquêtes ontwerpen is het ook van belang om de respondenten meerdere antwoordmogelijkheden te geven. Alleen de mogelijkheden ‘ja’ en ‘nee’ dekken vaak niet datgene wat de respondent daadwerkelijk wil antwoorden. Door een schaal te gebruiken wordt deze mogelijkheid wel gecreëerd. Dit wordt een Likertschaal genoemd. Bij de keuze van een schaal is vooral de vraag van belang ‘in welke mate willen wij de respondenten dwingen tot een bepaald antwoord? Vaak wordt een 5-puntsschaal of 7-puntsschaal gebruikt, waarbij 1 als ‘zeer mee oneens’ en 7 als ‘ zeer mee eens’ worden aangeduid. Een omgekeerde schaal is niet logisch. Hoe meer iemand het ergens mee eens is, hoe hoger de score. Ook is deze indeling eenvoudig toe te passen in SPSS. De betekenissen van de verschillende cijfers van een 7-puntsschaal kunnen bijvoorbeeld de volgende zijn:

1 > zeer mee oneens
2 > mee oneens
3 > enigszins mee oneens (of een klein beetje mee oneens)
4 > neutraal
5 > enigszins mee eens (of een klein beetje mee eens)
6 > mee eens
7 > zeer mee eens

De hoeveelheid vragen per dimensie

Het is aan te raden om per dimensie ongeveer 5 vragen te bedenken, die de lading van deze dimensie dekken. Met behulp van SPSS kan gemeten worden in welke mate deze vijf vragen onderling voldoende relateren (de betrouwbaarheidsanalyse). Als dit niet het geval is, zullen sommige vragen gewist moeten worden om de betrouwbaarheid van de betreffende dimensie te vergroten. Het is in ieder geval belangrijk om vijf vragen per dimensie als vuistregel te hanteren.

Het opstellen van de vragen

Bij enquêtes ontwerpen moet met een aantal zaken rekening worden gehouden. Vier regels zijn van groot belang bij het bedenken van de vragen.

1. Elke stelling mag slechts één idee bevatten. Een voorbeeld van een minder goede stelling waarin meerdere ideeën zijn verwerkt is ‘de communicatie is open, duidelijk en accuraat’.
2. Vermijd moeilijk taalgebruik en jargon in de vragen. Dit zorgt alleen maar voor verwarring.
3. Probeer rekening te houden met de lees- en taalvaardigheid van de respondenten. In een fabriek zal de lees- en taalvaardigheid gemiddeld lager zijn dan bijvoorbeeld het personeel van een ziekenhuis.
4. Vermijd het gebruik van positieven en negatieven in een vraag. Hierdoor kunnen respondenten geneigd zijn een vraag juist positiever of negatiever te beantwoorden. Een voorbeeld van een stelling die erg negatief is verwoord, is ‘het management communiceert heel erg slecht richting de medewerkers’. Met een dergelijke vraag wordt er een vooronderstelling gecreëerd bij de medewerkers, die van invloed kan zijn op het eerlijk beantwoorden van de vragen.

Zoals uit het bovenstaande naar voren komt, zijn enquêtes ontwerpen niet eenvoudig. De genoemde punten kunnen behulpzaam zijn om een goede vragenlijst op te stellen. Echter, er is ook een bepaalde ‘ervaring’ en ‘gevoel’ nodig om op den duur steeds betere vragenlijsten te ontwikkelen. Vaak doen, is uiteindelijk de sleutel tot succes.